Als jullie dat leuk lijkt …

Waarom staat het onderwerp soms niet waar je het verwacht?

Het onderwerp lijkt in het Nederlands een vrij vaste plek te hebben: in hoofdzinnen direct voor of na de persoonsvorm en in bijzinnen direct na het voegwoord. Maar in zinnen met inversie en in bijzinnen staat het onderwerp soms verder naar achter dan je verwacht. Neem bijvoorbeeld deze zinnen (het onderwerp is steeds vetgedrukt):

  • Als jullie dat leuk lijkt, kunnen we morgen naar het Muiderslot gaan.
  • Volgens mij heeft hem dat geen voordeel opgeleverd.
  • In 1648 werd na 80 jaar oorlog een verdrag gesloten tussen Spanje en de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Vorm en betekenis

De Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS) beschrijft verschillende gevallen waarin het onderwerp later in de zin komt dan verwacht. Daarbij spelen de vorm en/of de betekenis van het onderwerp een rol. Het onderwerp staat bijvoorbeeld later in de zin als het informatief belangrijker is dan het lijdend of meewerkend voorwerp of de bijwoordelijke bepaling die ervoor staat. Het onderwerp is dan meestal niet-specifiek en onbepaald. De ANS noemt ook nog de volgende gevallen.

  1. Het onderwerp is het aanwijzend voornaamwoord dat en het meewerkend voornaamwoord of ondervindend voorwerp is een voornaamwoord, zoals in Volgens mij heeft hem dat geen voordeel opgeleverd.
  2. Bij een koppelwerkwoord kan het onderwerp later in de zin staan: Omdat ons dat bezwaar te groot was, hebben we een andere oplossing gekozen.
  3. Het onderwerp is vrij lang: Dat vertelde me die lieve kleine meid van je oudste broer gisteren nog.
  4. In passieve zinnen: Je kunt ook ‘nee’ zeggen als je zoiets wordt aangeboden.

In de meeste gevallen kan het onderwerp wel op de gewone positie staan: Volgens mij heeft dat hem geen voordeel opgeleverd en Je kunt ook ‘nee’ zeggen als zoiets je wordt aangeboden zijn ook correct.

Oefenen in de les

Dit is echt een onderwerp voor hoge niveaus. Je kunt de uitleg dan wat versimpelen en stellen dat als het onderwerp onbepaald is, en het voorwerp een voornaamwoord, dat voorwerp ook voor het onderwerp kan komen. Geef vooral wat voorbeelden, of laat die opzoeken. Het is hierbij denk ik beter om een specifieke vraag van een cursist te beantwoorden, dan hier echt een lesje over te geven. Nog wat voorbeeldzinnen die je kunnen helpen:

  • Gisteren schijnt hem iets te zijn overkomen.
  • Ze zei dat ons niets in weg gelegd zou worden.
  • Tijdens die vergadering leek ons de oplossing opeens heel duidelijk.
  • We begrijpen dat hem dat flink is tegengevallen.

Meer taal?

De nieuwsbrief voor NT2-docenten verschijnt elke week: zo krijg je elke week een nieuwe lestip! In de maandelijkse nieuwsbrief van AV Taaltraining lees je alles over mijn andere activiteiten.

Naam(Vereist)
Welke nieuwsbrieven wil je krijgen?(Vereist)
Algemene Voorwaarden en Privacybeleid(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.