Eerste plek in de zin

eerste plek in de zin

Waarom zet je een zinsdeel vooraan in de zin?

Al vrij snel leren we NT2-cursisten over zinnen met inversie: als je een hoofdzin begint met iets anders dan het onderwerp, krijg je inversie. Dat roept vrijwel altijd de vraag op: waarom zou je de zin met iets anders beginnen? Het antwoord daarop is nog niet zo eenvoudig. Hieronder noem ik de belangrijkste redenen, maar er zijn er meer. In de ANS staat hier heel veel over.

Belangrijke informatie

Bij het bepalen van de juiste woordvolgorde speelt het belang van de informatie een grote rol. Kort gezegd: hoe belangrijker informatie is, hoe verder naar rechts je de informatie zet. Maar dat is niet het hele verhaal. Je kunt zinsdelen die informatief belangrijk zijn namelijk ook juist op de eerste plek van de zin zetten. Dat zinsdeel krijgt dan extra nadruk. Vergelijk deze zinnen met elkaar.

  1. We weten vrijdag pas of we kunnen komen.
  2. Vrijdag weten we pas of we kunnen komen.
  3. Of we kunnen komen, weten we vrijdag pas.

Hoe je zin 1 interpreteert, hangt erg af van waar je de nadruk op legt. Met een neutrale intonatie of nadruk op of geef je aan dat de informatie in de bijzin het belangrijkst is. Met de nadruk op of is de onzekerheid wat sterker. Met nadruk op vrijdag wordt die tijdsbepaling juist belangrijker. Dat laatste effect bereik je ook met zin 2; ook daarin heeft vrijdag het meeste nadruk. In zin 3 ligt de nadruk juist meer op de hoofdzin. De nadruk ligt ook hier op vrijdag.

Samenhang

Een andere reden om een bepaald zinsdeel vooraan te zetten, is dat het dan goed aansluit op een eerdere zin.

  • Ken jij Utrecht goed? Ja, daar heb ik 10 jaar gewoond.
  • Welke jurk zal ik nemen? Die rode vind ik je beter staan.
  • Onze trein had vertraging. Daardoor misten we bijna het vliegtuig.

Kader

Bepalingen van tijd, plaats en frequentie geven vaak een kader voor de rest van de zin; ze leggen uit wat de omstandigheden van de handeling waren.

  • Gisteren heb ik een interessante cursus gevolgd.
  • In het zuiden van Frankrijk is het in de lente goed toeven.
  • Vaak kwam hij na het eten even bij ons langs.

Zinsverbinding

Tot slot zijn er allerlei woorden of woordgroepen die zinnen met elkaar verbinden, en die om die reden vaak op de eerste plek in de zin staan. Het gaat daarbij vaak om signaalwoorden, vooral van volgorde en opsomming. Ook bijwoorden als bovendien, dus en toch kunnen goed op de eerste plaats staan.

  • Ten eerste moeten we de voor- en nadelen van dit systeem bespreken.
  • Toch zou het heel anders uitpakken.

Modale bepalingen

Modale bepalingen als waarschijnlijk, misschien en gelukkig staan ook vaak op de eerste positie. Wat het belangrijkste element in deze zinnen is, geef je vaak aan met intonatie.

  • Waarschijnlijk gaan we volgend jaar naar Denemarken op vakantie.
  • Gelukkig heeft hij gisteren geen ongeluk gehad.

Oefenen in de les

Het is vooral belangrijk om veel te oefenen met de inversie in deze zinnen; die is voor cursisten moeilijk aan te leren. Dát je andere zinsdelen vooraan kunt zetten, is namelijk iets wat in veel talen gebeurt. Het ongebruikelijke in het Nederlands is die inversie. Bij beginners geef ik eigenlijk altijd alleen de eerste twee redenen aan: het gaat om belangrijke informatie, of je wilt de samenhang tussen zinnen vergroten. Daarmee zijn heel veel gevallen verklaard. Andere gevallen kom je vaak pas op hogere niveaus tegen. Ik zou ze dan niet expliciet behandelen, tenzij je merkt dat cursisten er fouten mee maken. Het is trouwens lastig om hier echt van fouten te spreken, omdat de zinnen grammaticaal juist zijn, maar in het tekstverband minder logisch. Met de uitleg in deze lestip heb je dan hopelijk wat meer kennis om uit te leggen waarom je voor een andere woordvolgorde zou kiezen.

Meer taal?

De nieuwsbrief voor NT2-docenten verschijnt elke week: zo krijg je elke week een nieuwe lestip! In de maandelijkse nieuwsbrief van AV Taaltraining lees je alles over mijn andere activiteiten.

Naam(Vereist)
Welke nieuwsbrieven wil je krijgen?(Vereist)
Algemene Voorwaarden en Privacybeleid(Vereist)
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.