Het gebruik van passieve zinnen is voor veel NT2-cursisten lastig. Ze begrijpen niet altijd waarom je passieve zinnen zou gebruiken, terwijl er goede redenen voor kunnen zijn. Actieve en passieve zinnen zijn twee manieren om een boodschap over te brengen. In een actieve zin ligt de nadruk meestal meer op het onderwerp, dat de handeling uitvoert, terwijl het passieve zinnen meer gaat om de handeling of het resultaat daarvan. Vergelijk de volgende zinnen met elkaar:
- De ondernemingsraad wees het voorstel van het MT af.
- Het voorstel van het MT werd (door de ondernemingsraad) afgewezen.
In de eerste zin gaat het vooral om de ondernemingsraad; in de tweede zin staat het afwijzen van het voorstel centraal.
Moeilijk
Passieve zinnen zijn moeilijker te begrijpen dan actieve zinnen. Dat komt voor een groot deel doordat het onderwerp niet de handelende persoon is. Het is dan ook belangrijk om de vorm en betekenis van passieve zinnen goed met cursisten te oefenen.
Waarom passieve zinnen?
Er zijn verschillende redenen om passieve zinnen te gebruiken.
- Het is niet bekend wie de handeling uitvoert. Je gebruikt dan een passieve zin om een formeel woord als men of iets vaags als mensen of iemand te vermijden. Bijvoorbeeld: Er is vannacht bij ons ingebroken. Vaste telefoons worden tegenwoordig niet veel meer gebruikt.
- Het is niet van belang wie de handeling uitvoert. Het gaat erom dat het gebeurt. Bijvoorbeeld: De printer wordt morgen gerepareerd. Wordt u al geholpen?
- Vaak kan het ook tactisch zijn om in het midden laten wie ergens voor verantwoordelijk is. Dat zie je veel in ambtelijke stukken. Bijvoorbeeld: Daarnaast moet de regeling waarborgen dat de belangen van burgers en bedrijven zorgvuldig worden afgewogen wanneer de overheid haar instrumenten gebruikt, en dat hun adequate rechtsbescherming wordt geboden.
- De handelende persoon is informatief heel belangrijk. Het kan ook goed dat degene die de handeling uitvoert juist heel belangrijk is Dat kun je benadrukken door die in een door-bepaling meer aan het eind van de zin te zetten. In deze zinnen staat dus altijd een door-bepaling, terwijl die in de eerdere soorten vaak achterwege blijft. Bijvoorbeeld: Je gedrag wordt sterk beïnvloed door je omgeving.
Passieve zinnen in schrijftaal
In schrijftaal is het beter om zo min mogelijk passieve zinnen te gebruiken. Ze maken je tekst moeilijker te begrijpen en saaier. Toch kom je ze veel tegen, vooral in ambtelijk en juridische teksten. De redenen daarvoor staan eigenlijk hierboven al: het kan heel handig zijn om in het midden te laten wie of wat ergens voor verantwoordelijk is, bijvoorbeeld. Vaak kun je echter beter kiezen voor een actieve zin of een andere formulering, met werkwoorden als raken of krijgen.
- U krijgt uw nieuwe pinpas thuis toegestuurd.
- De kaartjes raakten snel uitverkocht.
Oefenen in de les
Het is voor cursisten niet per se nodig om de verschillende redenen voor het gebruik van passieve zinnen te herkennen, maar ze vragen soms wel naar het waarom van de constructie. Die kun je bespreken met een aantal voorbeelden. Ook kun je natuurlijk oefenen met het maken van passieve zinnen. Veel methodes en docenten laten dan bijvoorbeeld passieve zinnen omzetten naar actieve. Dat is op zich prima, maar zorg er wel voor dat de zinnen ook logisch zijn. Een zin als ‘De printer wordt morgen gerepareerd’ hoef je wat mij betreft echt niet in een actieve zin om te zetten.
Leer je cursisten bij schrijfopdrachten aan om zo veel mogelijk actief te schrijven. Zoals gezegd maken passieve zinnen een tekst vaak onnodig ingewikkeld en saai.