Waarom zeg je heel anders en niet veel anders?
De betekenissen van de woorden heel en veel kunnen dicht bij elkaar liggen. Het belangrijkste verschil is dan ook grammaticaal. Je kunt veel en heel op verschillende manieren gebruiken om iets te versterken. Toch is het voor veel NT2’ers lastig om te bepalen of je nu zegt Die bloem is heel (of veel) anders dan de andere bloemen.
Gebruik van heel
Heel kan een bijvoeglijk naamwoord zijn met als betekenissen iets als ‘ongeschonden’ (Het glas viel, maar het is nog heel) of ‘volledig’ (een heel jaar, een hele fles wijn). Daarnaast kan het een bijwoord zijn, met als belangrijkste betekenis ‘erg, zeer’ (het is heel leuk, een heel fijne vakantie). Die laatste betekenis zorgt voor de verwarring met veel. Je kunt dit heel combineren met een bijvoeglijk naamwoord dat in de stellende trap staat, of het kan een bijvoeglijk naamwoord versterken.
- We hebben een heel stuk gefietst.
- De film was heel spannend.
Gebruik van veel
Ook veel kan verschillende betekenissen hebben. Het kan een onbepaald hoofdtelwoord zijn met als betekenis ‘een groot aantal’ (veel mensen) of een bijvoeglijk naamwoord met als betekenis ‘in grote mate’ (dat vind ik veel leuker). In die laatste betekenis combineer je veel met een bijvoeglijk naamwoord in de vergrotende trap of met de combinatie van te en een bijvoeglijk naamwoord of bijwoord: Het is hier veel te druk. (Geheel terzijde: in spreektaal zeggen mensen daar ook wel veels te druk; dat wordt niet als standaardtaal gezien.)
- Er waren veel mensen bij de demonstratie.
- Ik vind dat deze jurk je veel beter staat dan die andere.
- Je bent nog veel te jong om alleen op vakantie te gaan.
Heel anders of veel anders
Hoe zit het dan bij heel anders? Anders is een bijvoeglijk naamwoord in de stellende trap; in de betekenis ‘zeer verschillend’ of ‘combineer je het dan met heel. Net als bij andere bijvoeglijke naamwoorden komt daar een s achter als je het combineert met woorden als iets, niets of veel. Net als je dus zou zeggen Ik moet je iets heel leuks vertellen, zeg je dus ook Die bloem is heel anders dan de andere bloemen. Andere voorbeelden:
- Dat is iets heel anders!
- Dat had heel anders kunnen aflopen.
- Thirza ziet er heel anders uit dan haar zus.
Soms kom je ook zinnen tegen waarin veel anders wel correct is. We doen niet veel anders dan wat praten bijvoorbeeld. Daarin betekent anders ‘andere zaken’; het is dus wat concreter dan in Dat is iets heel anders.
Oefenen in de les
Het kan je cursisten helpen om duidelijk de verschillende betekenissen en gebruikswijzen van heel en veel te bespreken. Geef daarbij veel voorbeelden. Afhankelijk van je groep kun je daarbij ook ingaan op het gebruik. Waarom is hier gekozen voor heel of juist veel. Laat ze natuurlijk ook zelf zinnen maken. Je kunt bijvoorbeeld kaartjes maken met bijvoeglijke naamwoorden (of een tool als Wheeldecide gebruiken in een online les) en de opdracht geven om daarmee een zin te maken met heel of juist met veel (of met beide één).
Je kunt ook een quiz maken. Leg een zin voor en laat bepalen of daarin heel of veel juist is. Je kunt daarvoor kaartjes met de woorden uitdelen en die laten opsteken, of bijvoorbeeld Kahoot gebruiken.
Een schriftelijke oefening kan ook: geef zinnen of een tekstje waarin je de woorden af en toe fout gebruikt. Kunnen ze alle fouten opsporen?