Waarom staat het affix soms in het midden van de zin?
In sommige gevallen gedraagt het eerste deel van een scheidbaar werkwoord (het affix) zich anders dan we zouden verwachten. Dat wil zeggen: het staat op een andere plek in de zin dan je zou verwachten. Kijk bijvoorbeeld naar deze zinnen:
- Je drukt het weg, maar over gaat het niet.
- Hij zei dat hij graag samen wilde werken.
- We nodigen veel mensen uit voor de bijeenkomst.
Als je goed naar deze zinnen kijkt, zie je dat ze net wat anders in elkaar zitten. Er spelen dan ook verschillende zaken een rol.
Contrast
In de eerste zin (Je drukt het weg, maar over gaat het niet) geeft over een contrast aan; je moet het ook met nadruk uitspreken. Zulke zinnen komen niet heel veel voor. Je kunt ze alleen gebruiken als het affix een zelfstandige betekenis heeft en de betekenis een duidelijk contrast heeft. De ANS geeft nog als voorbeeld: Ín voeren we koffie, en úít voeren we kaas.
Hulpwerkwoorden
In het tweede voorbeeld (Hij zei dat hij graag samen wilde werken) is iets anders aan de hand. Als een zin eindigt op twee of meer werkwoorden, dan kan het affix vóór die werkwoorden staan. Het maakt niet uit welk soort hulpwerkwoord je hier gebruikt.
- Ik wil morgen vroeg op kunnen staan.
- We hopen dat hij het formulier in zal vullen.
- Hij denkt dat zij de deur open heeft gedaan.
In al deze gevallen kan het affix ook direct voor het werkwoordelijk deel van het werkwoord staan, maar dat klinkt soms minder natuurlijk (en soms juist natuurlijker). In spreektaal komt dit vaker voor dan in schrijftaal.
Voorzetselbepaling
Bij het derde voorbeeld (We nodigen veel mensen uit voor de bijeenkomst) staat niet het affix op een onverwachte plaats, maar de voorzetselbepaling voor de bijeenkomst. Zulke bepalingen kunnen in veel zinnen aan het eind van de zin staan. In veel gevallen is dat na een tweede werkwoord, maar bij een zin in de tegenwoordige tijd met een scheidbaar werkwoord, is dat dus na het affix. Deze constructie komt erg veel voor.
Op zoek naar werkvormen?
In de e-learning Grammatica voor NT2-docenten staat de informatie van deze website gegroepeerd op onderwerp. Bovendien staan bij elk onderwerp een of meer werkvormen uitgelegd – vaak met concrete oefeningen die je zó kunt overnemen.