Wat is het verschil tussen taalkundig en redekundig ontleden?
Er zijn twee soorten ontleden: taalkundig en redekundig. Deze horen bij twee verschillende manieren van naar een zin kijken. Bij taalkundig ontleden benoem je categorie van het woord: is het een lidwoord, bijvoeglijk naamwoord of werkwoord? Sommige woorden kunnen, afhankelijk van de zin, tot verschillende woordsoorten behoren. Dat kan gevolgen hebben voor bijvoorbeeld de woordvolgorde. Bij redekundig ontleden kijk je juist naar zinsdelen en hun functie in de zin.
Taalkundig ontleden
Zoals gezegd benoem je bij taalkundig ontleden de woordsoort van elk woord in een zin. Bijvoorbeeld: Mijn dochter heeft met een vriendinnetje lekkere cupcakes gebakken. In woordsoorten is dit:
mijn = bezittelijk voornaamwoord
dochter = zelfstandig naamwoord
heeft = hulpwerkwoord
met = voorzetsel
een = onbepaald lidwoord
vriendinnetje = zelfstandig naamwoord
lekkere = bijvoeglijk naamwoord
cupcakes = zelfstandig naamwoord
gebakken = zelfstandig werkwoord (voltooid deelwoord).
Redekundig ontleden
Bij redekundig ontleden benoem je de functie van de zinsdelen. Een zinsdeel kan uit één woord bestaan, maar ook uit een woordgroep. Of iets een woordgroep is, kun je bepalen door te controleren welke woorden je los van elkaar zou kunnen weglaten of verplaatsen in de zin. Bij de zin Mijn dochter heeft met een vriendinnetje lekkere cupcakes gebakken levert ontleden in zinsdelen het volgende op:
heeft = persoonsvorm
heeft gebakken = werkwoordelijk gezegde
mijn dochter = onderwerp
lekkere cupcakes = lijdend voorwerp
met een vriendinnetje = bijwoordelijke bepaling
Wat moet een docent weten?
Wat zou je als docent moeten weten over ontleden? Tja, redelijk wat denk ik, ook al zul je nooit een lesje ontleden geven aan je cursisten. Het is in elk geval handig om de termen te kennen en zelf te kunnen toepassen. Lastig is daarbij dat er geen vaste terminologie is. De meeste docenten hebben zelf op school de Nederlandse termen geleerd (zelfstandig naamwoord, werkwoord, enz.), maar in NT2-methodes worden vaak internationalere varianten gebruikt, omdat die voor veel cursisten makkelijker te begrijpen zijn (substantief, verbum). Als je hieronder je e-mailadres achterlaat, krijg je gratis een overzicht van grammaticale termen. En als je op de links hierboven klikt, vind je veel extra informatie over de woordsoorten en zinsdelen zelf.