Wat zijn scheidbare werkwoorden?
Scheidbare werkwoorden komen maar in weinig talen voor (Wikipedia noemt alleen Hongaars, Duits, Nederlands en Afrikaans), wat zeker zal bijdragen aan de lastigheid. Hoe leer je je cursisten toch om ze goed te gebruiken?
Wat zijn scheidbare werkwoorden?
Scheidbare werkwoorden zijn samengestelde werkwoorden die bestaan uit een werkwoord en een ander woord(deel). Dat kan een zelfstandig naamwoord, bijwoord, bijvoeglijk naamwoord of voorzetsel zijn (er zijn ook grammaticaboeken die in dit geval voorzetsels onder bijwoorden laten vallen, maar ik vind het zelf makkelijker om ze voorzetsels te noemen). Voorbeelden zijn: huishouden, thuiskomen, goedkeuren en meerijden. Bij deze werkwoorden kunnen het werkwoordelijk deel en het affix (dat is de overkoepelende term voor het niet-werkwoordelijke deel) van elkaar gescheiden voorkomen in de zin. Je scheidt de werkwoorden in de volgende gevallen:
- Als het werkwoord de persoonsvorm van de zin is: Hoe laat kom je thuis?
- In combinatie met te: De directeur hoeft het plan alleen maar goed te keuren.
- In combinatie met andere werkwoorden in een bijzin kán het werkwoord worden gescheiden: Hij zei dat je mee zou kunnen rijden.
In andere gevallen is het werkwoord één woord, al komt in het voltooid deelwoord -ge- wel tússen de twee delen van het werkwoord: huisgehouden, thuisgekomen, goedgekeurd, meegereden. Je kunt scheidbare werkwoorden ook in de imperatief gebruiken.
Woordvolgorde
Het werkwoordelijk deel staat op de plaats van de persoonsvorm; het affix aan het eind van de zin, al is het mogelijk om voorzetselgroepen of bijwoordelijke bepalingen hier nog na te plaatsen.
- Hoe laat kom je morgen thuis?
- Hoe laat kom je thuis morgen?
- Ik rij wel met Luca mee.
- Ik rij wel mee met Luca.
Meer gevorderde cursisten komen ook werkwoorden tegen die erg lijken op scheidbare werkwoorden, maar het niet zijn. Het verschil is te horen aan de klemtoon. Vergelijk voorkómen (niet scheidbaar) – vóórkomen (scheidbaar), ondergáán (niet-scheidbaar) – óndergaan (scheidbaar).
Op zoek naar werkvormen?
In de online cursus Grammatica voor NT2-docenten staat de informatie van deze website gegroepeerd op onderwerp. Bovendien staan bij elk onderwerp een of meer werkvormen uitgelegd – vaak met concrete oefeningen die je zó kunt overnemen.