Een berg (be)klimmen
Er zijn verschillende manieren waarop je in het Nederlands woorden van andere woorden kunt afleiden. Een afleiding bestaat uit een grondwoord met een voorvoegsel (prefix) of achtervoegsel (suffix). Voor- en achtervoegsels veranderen vaak de betekenis van het grondwoord of de manier waarop het gebruikt kan worden. Zo kan een onovergankelijk werkwoord door het toevoegen van het voorvoegsel be- overgankelijk worden. Dat wil zeggen dat je er een lijdend voorwerp bij kunt zetten. Klimmen is bijvoorbeeld onovergankelijk – je kunt niet iets of iemand klimmen, maar beklimmen is overgankelijk. Je kunt bijvoorbeeld een berg beklimmen.
Productief
Niet alle voor- en achtervoegsels zijn productief. Dat wil zeggen dat je ze niet allemaal kunt gebruiken om nieuwe woorden mee te maken. Zo is het achtervoegsel -ig (‘lijkend op’) productief; je kunt het achter allerlei zelfstandige naamwoorden plakken. Maar het voorvoegsel ont-, dat een tegenstelling aangeeft, is niet productief. Naast bestaande werkwoorden als ontladen, ontsluiten en ontspannen kun je er geen nieuwe werkwoorden mee vormen.
Als je hieronder je naam en e-mailadres achterlaat, kun je gratis een overzicht downloaden van de meest voorkomende voor- en achtervoegsels. Daarin staat ook wat de betekenis is en enkele voorbeelden. Een vollediger overzicht vind je in de Algemene Nederlandse Spraakkunst (ANS).
"*" geeft vereiste velden aan
Oefenen in de les
Begrip van woordvorming maakt het makkelijker om nieuwe woorden te leren. Het is dus goed voor de woordenschat om te bespreken hoe woorden gevormd zijn. Maar het heeft niet zo veel zin om je cursisten alle voor- en achtervoegsels uit hun hoofd te laten leren; beperk je tot de voor- en achtervoegsel die veel voorkomen en die een duidelijke betekenis hebben. Denk bijvoorbeeld aan -baar, ont-, -ig en -ing en natuurlijk de verkleinvormen. De verkleinvormen leren cursisten vaak al redelijk snel, andere afleidingen komen pas op hogere niveaus. Je kunt dan een rijtje woorden geven en de cursisten laten bedenken wat het grondwoord is, en wat de betekenis van de afleiding is.
Als je cursisten al een aantal achtervoegsels kennen, kun je ook alleen grondwoorden geven, en ze laten bedenken welke achtervoegsels ze hieraan kunnen toevoegen om nieuwe woorden te vormen. Of laat ze zoveel mogelijk woorden noemen die beginnen of eindigen met een bepaald voor- of achtervoegsel.