Wat zijn telwoorden?
De telwoorden zijn een vrij duidelijk afgebakende groep woorden, die het aantal of het rangnummer ergens van benoemen. De internationale term is numeralia (enkelvoud: numerale). Er zijn hoofdtelwoorden (cardinalia) en rangtelwoorden (ordinalia). Een tweede onderscheid is dat tussen bepaalde en onbepaalde telwoorden.
Hoofdtelwoorden
De bepaalde hoofdtelwoorden zijn alle getallen als een, twee, vijftig, enz en het woord beide. Ook de woorden miljoen, miljard en biljoen rekenen we vaak tot de telwoorden, hoewel het eigenlijk zelfstandige naamwoorden zijn. Bij getallen tussen 21 en 100 komt er altijd en tussen de eenheden en tientallen (vierendertig, vijfenveertig). Bij getallen boven de 100 is het toevoegen van en mogelijk, maar niet verplicht. Honderdendertien en honderddertien zijn dus beide juist. Hoe hoger het getal, hoe ongewoner het toevoegen van en is.
Er zijn twee onbepaalde hoofdtelwoorden: veel en weinig. Deze gedragen zich in veel opzichten als bijvoeglijke naamwoorden: ze kunnen een buigings-e krijgen en er zijn trappen van vergelijking. Woorden als sommige, enkele, verschillende enz. die ook hoeveelheden aangeven, worden meestal onbepaalde voornaamwoorden genoemd.
Hoofdtelwoorden combineer je vaak met een zelfstandig naamwoord. Bij het getal een staat dat in het enkelvoud, maar verder altijd in het meervoud: nul boeken, één kind, vijf telefoons. Ook in het enkelvoud staan zelfstandige naamwoorden die een afmeting, gewicht of bedrag aangeven of bijvoorbeeld de woorden procent, maal, keer en man. Tijdsaanduidingen zijn meestal in het meervoud, met uitzondering van jaar, uur en kwartier.
Rangtelwoorden
De bepaalde rangtelwoorden zijn afgeleid van hoofdtelwoorden met het achtervoegsel -de of -ste, behalve bij een en drie die als rangtelwoorden eerste en derde hebben. Onbepaalde rangtelwoorden zijn woorden als middelste, laatste, hoeveelste. Zowel bepaalde als onbepaalde rangtelwoorden kunnen niet-zelfstandig en zelfstandig voorkomen.
- Hij is vijfde geworden.
- Het proefwerk gaat over het derde hoofdstuk.
- Dit is al de zoveelste keer dat ik je dat vraag!
Cijfers of woorden?
Er zijn geen vaste regel voor het gebruik van cijfers of woorden als het gaat om getallen in teksten, maar wel conventies. Er zijn wel duidelijke spellingregels voor áls je getallen voluit schrijft.
Op zoek naar werkvormen?
In de online cursus Grammatica voor NT2-docenten staat de informatie van deze website gegroepeerd op onderwerp. Bovendien staan bij elk onderwerp een of meer werkvormen uitgelegd – vaak met concrete oefeningen die je zó kunt overnemen.