Waar staat een onbepaald lijdend voorwerp?
Zeker op hogere niveaus blijft woordvolgorde een lastig onderwerp. Vergelijk bijvoorbeeld deze zinnen:
- Zij heeft het rapport in 2024 geschreven.
- Zij heeft in 2024 het rapport geschreven.
- Zij heeft een rapport in 2024 geschreven.
- Zij heeft in 2024 een rapport geschreven.
De zinnen 1, 2 en 4 zijn allemaal goed, maar zin 3 is op zijn minst twijfelachtig. Hoe zit dat?
Bepaald en onbepaald
Een belangrijk verschil tussen de zinnen is natuurlijk dat het lijdend voorwerp het rapport bepaald is en een rapport onbepaald. Dat heeft gevolgen voor de plaatsingsmogelijkheden. Een onbepaald lijdend voorwerp heeft meer informatieve waarde (het introduceert immers iets nieuws) dan een bepaald lijdend voorwerp. Het staat daarom meer naar rechts in zin, in overeenstemming met het links-rechtsprincipe. Dat houdt kort gezegd in dat wat belangrijker is in de zin, verder naar rechts staat. Dat verklaart dat Zij heeft in 2024 een rapport geschreven gewoner is; een rapport is belangrijk, en staat dus verder naar rechts. Andere voorbeelden:
- Ik heb gisteren een jas gekocht. (En niet: Ik heb een jas gisteren gekocht)
- We zullen morgen een boek aan hem geven. (En niet: We zullen een boek morgen aan hem geven)
Intonatie
In gesproken taal hebben we, behalve het links-rechtsprincipe, nog een krachtig middel om aan te geven dat een woord belangrijk is: je kunt het met nadruk uitspreken. Als je dat doet, is bovenstaande zin 3 wel mogelijk. De betekenis is dan dat ze een rapport heeft geschreven en niet een ander soort tekst. Als je dat laatste toevoegt, wordt dat duidelijker.
- Zij heeft een RAPPORT in 2024 geschreven (en niet een memo).
- Ik heb een JAS gisteren gekocht (en niet een trui).
- We zullen een BOEK morgen aan hem geven (en niet een cd).
Deze intonatie is niet in alle situaties mogelijk en is zeker niet de standaard mogelijkheid. Overigens kun je het accent ook juist op de tijdsbepaling leggen; dan geef je die extra aandacht. Ook dit is erg afhankelijk van de situatie.
Op zoek naar werkvormen?
In de online cursus Grammatica voor NT2-docenten staat de informatie van deze website gegroepeerd op onderwerp. Bovendien staan bij elk onderwerp een of meer werkvormen uitgelegd – vaak met concrete oefeningen die je zó kunt overnemen.