Zulke of zo’n video?

Wanneer gebruik je zulk(e) en wanneer zo’n?

Op hogere niveaus leren cursisten dat je behalve de voornaamwoorden die en dat ook nog bijvoorbeeld zulk(e) en zo’n hebt. Ze vinden het dan vaak lastig om te leren wanneer je welk woord gebruikt. Dat heeft namelijk niet te maken met de en het, zoals bij die en dat, maar met het zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.

Zulk en zulke

Zulk(e) gebruik je bij enkelvoudige niet-telbare zelfstandige naamwoorden (bijvoorbeeld bij stofnamen) en bij meervouden. Het gebruik van de e volgt het gewone patroon van bijvoeglijke naamwoorden. Er kan eventueel nog een bijvoeglijk naamwoord voor het zelfstandig naamwoord staan.

• Zulke verhalen hoor je niet vaak.
• Waar kan ik zulke grappige video’s vinden?
• Het is zulk mooi weer.
• Zulk gedrag is niet acceptabel.

Zo’n

Zo’n gebruik je bij andere enkelvoudige zelfstandige naamwoorden en bij zelfstandig gebruikte bijvoeglijke naamwoorden.

• Dat is zo’n grappige video.
• Zo’n overwinning is heel bijzonder.

Daarnaast komt zo’n ook voor in combinatie met een telwoord en een zelfstandig naamwoord. De betekenis is dan ‘ongeveer’: Er waren zo’n 20.000 mensen bij de demonstratie aanwezig. En in België wordt, zeker in spreektaal, zo’n ook wel bij andere meervouden gebruikt.

Beide mogelijk

Bij sommige woorden zijn zulke en zo’n beide mogelijk, afhankelijk van de betekenis.

• Heb je nog zo’n klein glas voor me? (hier gaat het om een voorwerp)
• Zulk glas breekt heel makkelijk. (de stofnaam)
• Het deed zo’n pijn! (zo veel pijn)
• Zulke pijn kun je het best met paracetamol bestrijden. (dat soort pijn)

Oefenen in de les

Je kunt dit bijvoorbeeld oefenen door plaatjes van een aantal verschillende voorwerpen te laten zien en daar zinnen met zulk(e) of zo’n mee te laten maken. Een andere optie is natuurlijk een invuloefening, maar die zijn meestal wat saai, vind ik. Ze kunnen wel goed helpen als huiswerkoefening, om te herhalen. Dergelijke oefeningen laat ik vaak door ChatGPT maken. Daar rolden nu deze zinnen uit:

1. Zulke inspirerende woorden hebben me echt geholpen in moeilijke tijden.
2. Hij heeft zo’n lieve glimlach dat het iedereen opvrolijkt.
3. Zo’n geweldige film heb ik al lang niet meer gezien.
4. Ik kan niet geloven dat hij zo’n domme fout heeft gemaakt.
5. Waar vind je zulke prachtige kunstwerken? Ze zijn adembenemend.
6. Ik heb nog nooit zo’n heerlijke taart geproefd!
7. Hij draagt altijd zulke kleurrijke sokken, het valt meteen op.
8. Ze heeft zo’n mooie stem dat ze altijd de hoofdrol krijgt.
9. Zulke interessante boeken maken het moeilijk om te stoppen met lezen.
10. Ik kan niet geloven dat ze zich zulke dure auto’s kunnen veroorloven.