Hoe formuleer je goede doelstellingen?
“Een doel zonder plan is een wens” – dat citaat kwam ik ooit ergens tegen, en het is altijd blijven hangen. Aan het begin van elke cursus vraag ik cursisten wat ze willen bereiken met de cursus. Dat formuleren veel mensen heel vaag, waarop ik even doorvraag, maar uit tijdgebrek meestal niet lang genoeg bij stil sta. Dat is jammer, want hier zit een prachtige schrijfles in. Leer je cursisten eens om hun doelen SMART te formuleren.
SMART
Als je zelf vrij recent een mbo- of hbo-opleiding hebt gedaan, ken je de afkorting vast, want hij wordt veel gebruikt, maar veelal niet helemaal op de goede manier. Dat is jammer, want het is een heel krachtige manier om doelen voor jezelf te stellen. SMART is een afkorting van specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, tijdgebonden. Het idee is dat een goede doelstelling aan deze vijf vereisten moet voldoen. Een doel als Ik wil beter Nederlands leren voldoet eigenlijk alleen aan het criterium ‘acceptabel’, maar het is niet specifiek, niet meetbaar en niet tijdgebonden. Of het realistisch is, is daardoor niet goed vast te stellen. Je kunt zo’n doel wel als uitgangspunt nemen, en doorvragen: wat wil je precies leren of kunnen? Hoe weet je of je dat doel bereikt hebt? Wanneer wil je het bereiken? Dan komt de cursist misschien tot Ik wil in juni 2024 het staatsexamen B2 spreken doen. Dat is specifiek, meetbaar, acceptabel en tijdgebonden. Of het realistisch is, hangt natuurlijk van de cursist af.
Maak een plan
Maar daarmee ben je er nog niet. Er is nu wel een concreet doel, maar nog geen plan. Laat je cursisten dus ook toevoegen wat ze precies gaan doen om dat doel te bereiken. Ook hierbij geldt weer: maak het SMART. Hou bijvoorbeeld rekening met de rest van je leven. Iemand die werkt en een gezin heeft, heeft waarschijnlijk geen tijd om twee uur per dag te studeren. Uiteindelijk krijg je dan misschien iets als: Ik wil in juni 2024 het staatsexamen B2 spreken doen. Om dat te halen ga ik een keer in de week een half uur met mijn buurvrouw Nederlands praten. Ook volg ik de cursus Nederlands en maak daarvoor mijn huiswerk.
Schrijf het op
Je kunt dit alles natuurlijk mondeling doen, maar weet je cursist dan over een paar weken nog wat het plan was? Die kans is klein. Laat het dus opschrijven. Je kunt dan meteen oefenen op formuleringen en zinnen laten maken die passen bij het niveau van je cursisten. Zorg ervoor dat je cursisten de tekst bewaren en kom er af en toe tijdens je cursus op terug. Hoe gaat het met het plan? Als cursisten merken dat ze zich niet aan hun plan houden, kun je het eventueel laten bijstellen.
Zeker voor cursisten die later nog een mbo- of hbo-opleiding gaan doen, kan het heel zinvol zijn om vast met zulke doelstellingen te werken – de kans is groot dat ze dat tijdens een opleiding ook moeten doen. In het Nederlandse onderwijs is zulke zelfreflectie heel gewoon, maar dat is zeker niet in alle culturen het geval.