Zijn er regels voor de keuze tussen ei en ij?
De klank [ei] kun je op twee manieren schrijven: ei en ij. Er lijken weinig regels te zijn voor de keuze tussen deze spellingen, maar er zijn wel wat handvatten te geven.
Geschiedenis
Dat we twee spellingen hebben voor de klank [ei] heeft een historische reden; in de Middeleeuwen werden deze klanken verschillend uitgesproken. De lange ij is een verlengde i. Die werd eerst als ii geschreven, maar de tweede i werd vaak verlengd tot een j, om duidelijker te maken dat het niet om een u ging (de puntjes werden vaak weggelaten in de Middeleeuwse handschriften). In de zestiende eeuw veranderde de uitspraak van [ie] naar [ei].
De korte ei komt van de verlengde e voor de uitgang -nd (bijvoorbeeld in eind), de Germaanse combinaties -egi (waarin later de g is weggevallen: vergelijk het Nederlandse zeil en het Duitse Segel) of ai (heide naast het Gotische haidi). De uitspraak van deze klank was eerst [ee], later [ai] en nog weer later [ei] (en tegenwoordig weer vaak [ai]).
Regels
Er zijn geen heel vaste regels voor de keuze tussen ij en ei, maar de herkomst van de klanken speelt nog steeds een rol. Ik geef enkele vuistregels.
Met een lange ij
- Veel woorden die in dialecten met een [ie] worden uitgesproken, zijn met de lange ij: mijn (mien), tijd (tied), wijf (wief);
- Veel sterke werkwoorden die in de verleden tijd een ee hebben: lijden – leed – geleden; prijzen – prees – geprezen;
- Woorden die zijn afgeleid van Franse woorden y/i: stijl (van style), tapijt (van tapis);
- De achtervoegsels -lijk, -(d)ij en -(d)erij: heerlijk, maatschappij, bakkerij.
Met een korte ei
- De achtervoegsels -erlei, -heid, en –(i)teit: allerlei, zekerheid, nationaliteit;
- Woorden die zijn afgeleid van Franse woorden met ai: trein (van train);
- Veel zwakke werkwoorden: leiden – leidde – geleid.
Op zoek naar werkvormen?
In de online cursus De NT2-docent als schrijftrainer staat de informatie van deze website gegroepeerd op onderwerp. Bovendien staan bij elk onderwerp een of meer werkvormen uitgelegd – vaak met concrete oefeningen die je zó kunt overnemen.
Overzicht
In het e-boek 20 handige lijstjes vind je een overzicht (en dus nog 19 andere handige lijstjes!) Je kunt het via de knop hieronder kopen. Als je een workshop bij me volgt, krijg je het e-boek gratis bij het online lesmateriaal. Je krijgt dit e-boek gratis bij de online cursus.