Streepjes kunnen verschillende functies hebben: er zijn gedachtestreepjes, streepjes in opsommingen, koppeltekens, weglatingsstreepjes, afbreekstreepjes en streepjes bij getallen. Enigszins verwant is ook de slash of schuine streep.
Gedachtestreepjes
Gedachtestreepjes gebruik je bij tussenzinnen of aanvullingen. Ze kunnen zowel halverwege een zin als aan het eind van een zin staan. Voor en na een gedachtestreepje zet je een spatie; het streepje wordt meestal automatisch lang. Bij een tussenzin kun je vaak ook komma’s gebruiken, maar die geven minder nadruk. Ook haakjes zijn mogelijk.
- Ik werk nu vijf jaar als zelfstandige – dat had ik tien jaar geleden nooit gedacht!
- Het afgelopen jaar hebben we – zeker ook door onze geweldige medewerkers – een prachtig resultaat gehaald.
Opsommingen
In opsommingen waarvan de delen onder elkaar staan, zie je ook vaak streepjes, hoewel ook veel mensen bullets (bolletjes) gebruiken. In tekstverwerkingsprogramma’s kun je zelf allerlei opsommingstekens kiezen.
Om een paspoort aan te vragen, moet u de volgende documenten meenemen:
– een ondertekend aanvraagformulier;
– een recente pasfoto:
– uw oude identiteitsbewijs;
– een bewijs van inschrijving in de gemeente.
Koppeltekens
De naam koppelteken wordt gebruikt voor het streepje dat een spellingsfunctie heeft. Denk aan het streepje bij klinkerbotsing, in samenstellingen met cijfers, in dubbele namen, enz. Dit is een kort streepje, zonder spaties.
- video-opname, 65-jarigen, sms-bericht, Jan-Willem, non-profit
Weglatingsstreepje
Ook het weglatingsstreepje heeft met spelling te maken; je gebruikt het als je een deel van een woord weglaat in een samentrekking. Ook dit is een kort streepje, dat aan het begin of eind van een woord kan staan. Het staat altijd direct aan het woord vast, zonder spatie.
- in- en verkoop
- fotolijsten en -boeken
Afbreekstreepjes
Als een woord niet in zijn geheel op een regel past, moet je het soms afbreken. Ook dat doe je met een streepje. Zo’n streepje, dat kort is, staat altijd op de grens van een lettergreep. Een uitzondering daarop is de combinatie ng; die wordt na de n afgebroken. Een uitgebreid overzicht van de regels staat op de website van Onze Taal.
- rin-gen, vrien-de-lijk, ca-me-ra, ra-di-o
Streepjes bij getallen
Behalve bij samenstellingen met cijfers, komt er ook een streepje in de betekenis ’tot en met’, bijvoorbeeld bij jaartallen en tijden, in telefoonnummers en in ronde geldbedragen.
- Ik werkte daar in de periode 2010-2015.
- Wij zijn geopend van 9.00-17.00 uur
- Mijn telefoonnummer is 06 – 12 34 56 78.
- De cursus kost € 80,-.
Slash
De slash, of schuine streep komt in teksten niet heel veel voor. Meestal heeft hij de betekenis ‘of’. Als de slash tussen twee woorden staat, komen er geen spaties omheen, als het gaat om woordgroepen wel.
- Wij zoeken een webdeveloper (m/v/x) voor 32 uur per week.
- Als voorgerecht wil ik graag de vegetarische pompoensoep / de carpaccio / een trio van vis (doorhalen wat niet van toepassing is).
Oefenen in de les
Ook voor dit leesteken geldt: behandel het vooral als je het tegenkomt. Besteed daarbij zeker ook aandacht aan het gebruik van de lange en korte streepjes en spaties; dat zijn dingen die per taal kunnen verschillen en waar cursisten niet altijd alert op zijn. Je kunt natuurlijk ook hierbij een schrijfopdracht geven waarin je het gebruik van streepjes uitlokt. Dat geldt in elk geval voor het gedachtestreepje, streepjes bij getallen en de slash. Koppeltekens kun je het best behandelen als je de spelling van samenstellingen behandelt, net als weglatingsstreepjes.
Het afbreken van woorden gebeurt eigenlijk vrij weinig; het is meestal mooier om het hele woord naar een volgende regel te zetten. Als je cursisten handgeschreven toetsen maken, zou je er aandacht aan kunnen besteden. Het kunnen scheiden van woorden in lettergrepen is voor de spelling op zich een heel handige vaardigheid, maar dat is net een ander onderwerp natuurlijk.