Bij de bijvoeglijke naamwoorden is niet alleen de buigings-e lastig, ook de spelling kan voor problemen zorgen. Voor NT2-cursisten is het niet zo vanzelfsprekend dat je vanwege die extra e letters moet toevoegen of weghalen. Het is daarom goed om hier in je lessen aandacht aan te besteden. Maar hoe zit het ook alweer? Er zijn grofweg drie groepen bijvoeglijke naamwoorden: de gewone, de bijvoeglijk gebruikte voltooide deelwoorden en de stofnamen.
Hoofdregel
De hoofdregel voor de spelling van bijvoeglijke naamwoorden is dat je ze zo kort mogelijk schrijft. Dat wil zeggen dat je klinkers of medeklinkers alleen verdubbelt als dat nodig is voor de uitspraak van het woord. Als er een e achter een bijvoeglijk naamwoord komt, kan het dat de voorgaande lettergreep open wordt. Hoor je in de voorgaande lettergreep een korte klank, dan blijft die kort. Dat heeft allebei gevolgen voor de spelling.
- het huis is groot – een groot huis – het grote huis
- de muur is wit – een witte muur – de witte muur
In grote heb je een open lettergreep, en schrijf je dus één klinker en één medeklinker. In witte heb je juist een gesloten lettergreep, en moet je de medeklinker dus verdubbelen.
Er zijn ook woorden waar je alleen maar een e aan toevoegt, zonder gevolgen voor de spelling van de rest van het woord. Dat is als de klinker met meerdere letters wordt geschreven, als de voorgaande lettergreep al eindigt op twee medeklinkers en als het bijvoeglijk naamwoord eindigt op een onbeklemtoonde lettergreep.
- het land is klein – een klein land – het kleine land
- het liedje is kort – een kort liedje – het korte liedje
- het meisje is aardig – een aardig meisje – het aardige meisje
Bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord
Veel voltooide deelwoorden kun je ook als bijvoeglijk naamwoord gebruiken. De spelling gaat dan volgens de hoofdregel die hierboven staat. Let wel op bij voltooide deelwoorden die op -en eindigen: die veranderen niet.
- deze uitkomst werd verwacht – de verwachte uitkomst
- de muur is gewit – de gewitte muur
- de deur is gesloten – de gesloten deur
In gewitte hoor je een korte i, en dus moet je twee t’s schrijven. Anders zou je het woord uitspreken als [gewiete]. Bij deze woorden kan makkelijk verwarring ontstaan met de verledentijdsvorm, waarin je wel verwachtte schrijft, of bijvoorbeeld verbreedde.
Stofnamen
Stofnamen zijn alle namen van materialen. Als je deze bijvoeglijk gebruikt, eindigen ze op -en. Een uitzondering hierop zijn ‘moderne’ materialen, zoals plastic en polyester. Deze blijven onverbogen. Soms zijn er twee mogelijkheden zoals bij kunststof / kunststoffen en rubber / rubberen.
- een houten tafel
- een gouden medaille
- een plastic tasje
- een kunststof(fen) kozijn
Oefenen in de les
Op basisscholen leren kinderen verschillende ezelsbruggetjes voor het schrijven van lange en korte klanken, die mogelijk ook voor NT2-cursisten handig kunnen zijn. Er zijn er verschillende in omloop:
- De klank is lang, ik zet een letter op de gang.
- Lange klanken hebben pech, ik haal gewoon een letter weg!
- De klank is kort, ik leg een extra medeklinker op mijn bord.
Om de bijvoeglijke naamwoorden goed te kunnen spellen, moeten je cursisten het verschil weten tussen open en gesloten lettergrepen en lange en korte klanken. Je kunt je cursisten zodra je oefent met de buigings-e wijzen op het verschil in spelling. Als het nodig is, kun je er ook expliciet mee oefenen met dicteetjes of schrijfoefeningen. Laat ze bijvoorbeeld bij 10 zelfstandige naamwoorden een bijvoeglijk naamwoord toevoegen.
Bij meer gevorderde cursisten kan het goed zijn om expliciet in te gaan op het verschil tussen hij verwachtte goede resultaten en de verwachte resultaten. Ook veel Nederlanders vinden dit een heel lastige spellingregel.